رحیمی، محمد زمان (۱۳۳۸- ۱۴۰۰ ش)
رحیمی، محمد زمان (۱۳۳۸- ۱۴۰۰ ش)
آموزگار و فعال سیاسی
محمد زمان رحیمی فرزند حسین علی در سال ۱۳۳۸ش، در قریه چهل باغتوی پَشی، از مربوطات ولسوالی جاغوری ولایت غزنی به دنیا آمد. وی همزمان با آمدن اولین مکتب در چهل باغتوی پَشی، دوره ابتدائیه و متوسطه را در آنجا فراگرفته و برای ادامه تحصیلات، به «لیسه‌ی سلطان مودود» در سنگماشه، مرکز ولسوالی جاغوری، ثبت‌نام کرد.
محمدزمان رحیمی، دانش آموزِ دوره لیسه بود که کوتای هفت ثور ۱۳۵۷ش، در افغانستان به‌وقوع پیوست. وی پس از آن با شماری از دوستان و هم‌صنفی هایش، نخستین هسته مقاومت را در ولسوالی جاغوری، علیه رژیم شکل داد که بعداً توسط اداره محلی جاغوری گرفتار و سپس آزاد گردید. ایشان علی‌رغم مشوره‌های دوستان و اقارب، مبنی بر ترک نمودن جاغوری و پناه‌بردن به جای امن، همچنان در سنگماشه مرکز ولسوالی جاغوری ماند و به درس و مبارزه‌ی خود ادامه داد، تا اینکه برای سومین بار، همراه شماری دیگری از همرزمانش گرفتار شد و به زندان «کوه باد»، در مرکز ولایت غزنی منتقل گردید.
محمد زمان رحیمی، سرانجام پس از ماه‌ها گذراندن در زندان کوه باد غزنی، در نهایت به زندان پل‌چرخی کابل انتقال پیدا کردند. به دنبال تهاجم شوروی سابق به افغانستان و اعلان عفو عمومی از سوی دولت ببرک کارمل، محمد زمان رحیمی، نیز همانند هزاران زندانی دیگر، از شکنجه‌گاه پولیگون نجات پیدا کرده و به زادگاهش باز گشت. وی به‌عنوان یک آگاه سیاسی، مدتی را در منطقه سپری کرده و از قشر محروم جامعه حمایت می‌کرد. محمد زمان رحیمی، هدف و آرمان دیموکراتیک داشت و همواره مردم را به روشنگری دعوت می‌کرد. چنانکه چندین بار او و هم فکرانش را زندانی نموده و مجبور بود جریمه‌های سنگین پرداخت کند. وی پس از تهدید‌های مکرر توسط گروه‌های نظامی حاکم در منطقه، به ناچار راه مهاجرت به ایران و پاکستان را در پیش گرفت.
زمان رحیمی، پس از چندین سال مهاجرت در نمیه دوم دهه شصت شمسی، دوباره به چهل باغتوی پَشی بازگشته و این بار یکجا با جمعی از دوستان و هم فکرانش، اقدام به فعال سازی مجدد مکتب در زادگاهش کرد. چنانکه وی و هم فکرانش، سال‌ها، بدون امکانات آموزشی، دروازه مکتب را به روی نسل فردای جامعه‌ی خویش باز نگه‌داشتند. هرچند که در این راه نیز با تهدید‌ها و بی‌مهری‌های مردم و حکومت مواجه شدند، اما محمدزمان در بدترین شرایط مکتب را سرپایش نگهداشت و شاگردان را در دامنه‌های کوه‌ها و سایه شاخساران گِرد آورده برای شان کلاس‌های درس برگزار می‌کرد.
با سقوط دور اول امارت اسلامی در افغانستان و شکل گیری نظام جمهوری، محمدزمان رحیمی، انجنیر موسی خان فیاضی و سایر همراهان شان به فعالیت‌های تعلیمی شان در چوکات نظام جدید ادامه دادند، تا این که در سال ۱۳۸۳ شمسی، موفق به ارتقای مکتب متوسطه‌ی چهل باغتوی پَشی به لیسه و همچنان تاسیس لیسه‌ی دخترانه در چهل باغتوی پَشی گردید.
با ایجاد لیسه‌ی دخترانه در چهل باغتوی پَشی، محمد زمان رحیمی که خود یکی از بنیانگذاران آن بود، عملاً مسئولیت مدیریت و رهبری این لیسه را به عهده گرفت و تا سال ۱۳۹۰ش، به‌عنوان مدیر در این لیسه باقی ماند و از این سال تا آخرین روزهای حیات خویش، آموزگار این لیسه بود.
معلم رحیمی زمانی که متوجه شد، گروه‌های راست و چپ؛ همه وارد جنگ‌های داخلی گردیده و بکلی از مسیر شان منحرف شدند، ترجیح داد از تمامی این گروه‌های مسلح کناره‌گیری کرده به فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی بپردازد. او در کنار موسی خان فیاضی و دیگر معلمان منطقه، به آموزش فرزندان جامعه پرداختند که اکنون ثمره تعلیم آنان، ده‌ها تن فارغ‌التحصیلان در رشته‌های مختلف علمی می‌باشد. (نگاه شود به مدخل فارغ‌التحصیلان چهل باغتوی پشی درین کتاب)
محمدزمان رحیمی، پس از سقوط دور اول حاکمیت امارت اسلامی و فراهم شدن شرایط تحصیلی، برای ادامه تحصیل، وارد دارالمعلمین علامه فیض محمد کاتب جاغوری شده و با پشت سر گذراندن دوره تحصیل، از این مرکز علمی فارغ‌التحصیل گردید.
گفته می‌شود که وقتی صالحی ارزگان با نیروهایش در 1364ش، برای تصرف چهل باغتوی پشی آمدند، محمد زمان رحیمی، نواب خان شاه جوی، ب اشی اخترمحمد میانه، حسین بخش بیرگیت از ماله و علی بابا ارباب از میسه، به‌صورت مخفیانه با صالحی ارزگان تماس می‌گیرند و از صالحی دعوت می‌کنند تا در چهل‌باغتوی پشی آمده پایگاه بزنند. صالحی وقتی شبانه آمده در چهل باغتوی پشی اقدام به ایجاد پایگاه نظامی می‌کند، توسط مردم مورد لت و کوب قرار گرفته از منطقه بیرون می‌شود و حکیم نیازی همراه بعضی دیگر از نظامیان سپاه فرار می‌کنند.
(حسن رضایی، از بنیانگذاران کنفرانس کنگره ملی هزاره که در آنزمان قوماندان سپاه بود، همراه صالحی و حکیم نیازی در چهل باغتوی پشی آمده بودند که به‌گفته خودش، پس از لت و کوب صالحی، از صحنه فرار کرد. گفتگوی ن. نظری با حسن رضایی، 28 آگوست 2022)
پس از اخراج صالحی و نیازی از منطقه، کسانی که زمینه آوردن صالحی را در چهل باغتوی پشی فراهم کرده بودند، توسط نظامیان نهضتی تا حدودی تنبیه شدند. معلم زمان رحیمی، نواب خان شاه جوی، باشی اختر محمد میانه، حسین بخش بیرگیت از ماله و علی بابا ارباب از میسه، از حامیان صالحی شناخته شدند.
بگفته معلم زمان رحیمی، این طرح از جانب چپی‌ها سازماند هی شده بود که معلم زمان از آن حمایت کرده است. هدف آنان از میان برداشتن سلطه ارباب‌ها در منطقه و تقویت نیروهای چپ توسط سپاه صالحی بوده است. (حنیف کارگر از قول معلم زمان رحیمی)
محمد زمان رحیمی سرانجام به‌تاریخ ۱۴ ثور ۱۴۰۰ش، در سنِ ۶۲ سالگی درگذشت. ایشان بیش از ۳۰ سال عمرش را وقف تربیه نسل فردای جامعه‌ی خویش نمود.
پیکر معلم زمان رحیمی توسط مردم، همکاران و صدها دانش آموزش و همچنان با حضور مقامات ارشد حکومتی ولسوالی‌های جاغوری و مالستان، به‌صورت باشکوه در قبرستان میانه چهل باغتوی پشی به‌خاک سپرده شد.
از سرمعلم محمد زمان رحیمی هفت فرزند به‌یادگار مانده است:
رحمت الله، سیف الله، حمیدالله، احمدجلال، احمدنوید، زهرا و حمیده. رحمت الله، فارغ‌التحصیل لیسانس کمپیوتر ساینس از دانشگاه تعلیم و تربیه کابل، سیف الله، دارای مدرک لیسانس علوم سیاسی و روابط بین الملل از دانشگاه غرجستان، حمید الله، دانشجوی انجنیری شهرسازی دانشگاه پلتخنیک کابل، احمدجلال فعلاً متعلم صنف نهم، احم د نوید، دانش‌آموز صنف دوازده، حمیده، لیسانس انجنیری ساختمانی دانشگاه پلتخنیک کابل، زهرا فارغ التحصیل صنف دوازدهم.
منابع: آزاد، عبدالخالق. (۱۳۹۹) خاطرات زندان. چاپ اول.
شریفی، عبدالحمید. (۱۴۰۱) پَشی در آیینه تاریخ، چاپ اول.
نظری، نادرشاه، (۱۴۰۰) متن نشر شده در صفحه فیسبوک نادرشاه نظری به مناسبت درگذشت سرمعلم محمد زمان رحیمی.
معلم عبدالخالق، (۱۴۰۱) مصاحبه‌ء حضوری سیف الله ذوالفقار با معلم عبدالخالق. رحیمی، معلم جمعه خان، (۱۴۰۱) مصاحبه‌ء حضوری سیف الله ذوالفقار با معلم جمعه خان رحیمی.
محمد ابراهیم. (۱۴۰۱) مصاحبه‌ء حضوری سیف الله ذوالفقار با مدیر ابراهیم خانو.
حسن رضایی مجیری، فعلاً ساکن استرالیا.
حنیف کارگر.
فرستنده: سیف الله ذولفقار.
تحقیق، اضافات و ویرایش: نادرشاه نظری، 11 می2023